ኤርትራ እታ ዘይተነበበት መጽሓፍ

ብተሰፋዬ ገብረኣብ

1ይ ክፋል

ከምዚ ከማይ ንኤርትራ ከምቲ ዝድለ ዘይፈልጣ ሰብ፡ ኣብ ኤርትራ፡ ናይ ምንባብ ባህሊ ከመይ ከምዝመስል ዝምልከት ጽሑፍ ከዳሉዉ ኣዝዩ ከም ዝኸብዶ፡ ፍሉጥ’ዩ። እንተኾነ ግና ብኣዝዩ ንእሽቶይ ፍልጠት’ዉን ይኹን ርእይቶይ ከቅርብ ክፍትን’የ።

‘’ኣብ ኤርትራ መኣስ መጽሓፍ ምናባብ ተጀሚሩ?’’ ዝብል ሕቶ እንተኣልዒልና፡ መልሲ ንረኽበሉ ኣይመስለንን። ምናልባሽ ኣብ ቆሓይቶ ካብ ዝርከብ ሓወልትታት ክንጅምር ንግደድ ንኸዉን። ተኾንዳዕ፡ ከስከሰ፡ መጠራ… ዝኣመሰላ ጥንታዉያን ናይ ስልጣነ ከባቢታት፡ ኣብ እኣማን ተወቒረን ዝተጻሕፈ ኮይኑ ግና ብዛዕባአን ከምቲ ዝድለ ዘይተጻሕፈለንን ዘይተነበባን መጽሓፍት’የን።

ኣብ ኣስመራ፡ ጎደና ከስከሰን ናይ ሓደ ሆተል ስምን ርእየ ኣሎኹ። ከስከሰ ዘርእስታ መጽሓፍ ግና ክሳዕ ሕጂ ኣይረኣኹን። ከስከሰ ዝምስጥ ታሪኽ ኣለዋ። ኣብ ከባቢ ሰንዓፈ፡ ከስከሰ ትብሃል ሓንቲ ዝጠፈት ዓባይ ከተማ ኔራ። ኣሰር ሓዉልትታት ክሳዕ ሕጂ ኣሎ። ኣብቲ ሓወልቲ ዝተወቀረ ጽሑፍ ከም ዝሕብሮ፡ ንጉስ ከስከሰ ወዲ ወዱ ንሳሊም ‘’ወዓራን ህይወት’’ ይባሃል ኔሩ። እዚ ንጉስ’ዚ ኣብ ታሪኽ ብዙሕ ስለ ዘይፍለጥ፡ ታሪኽ ህይወቱ ብዝግባእ ክጽናዕ ኣሎዎ። ኣብዚ ጥንታዊ ታሪኽ’ዚ፡ ሓደ ገዚፍ ታሪኻዊ ልቢ ወለድ እንተ ትረኽቡ እንታይ ምተሰማዓኩም? ነዚ ንምርካብ ደረስቲ ተጊሆም ክጽሕፉ ኣሎዎም። ደረስቲ ኣበርቲዖም ብምዕያይ፡ ኣንበብቲ ከፍርዩን ናይ ንባብ ባህሊ ክኹስኩሱን ከቢድ ሓለፍነት ኣሎዎም።

ኣብ ኣስመራ፡ ገጀረት ዝብሃል ገዛዉቲ ኣሎ። ገጀረት ማለት እንታይ ማለት’ዩ?፡ (መራኽብን ጀላቡን ዝነበራኦ ገደረት ዝብሃል ንጉስ ኣብ ኤርትራ ኔሩዶ ይኸዉን?)

ኣብ ኤርትራ ዝርከቡ ሓወልቲ ኣእማን ዳህሳስ ብምክያድ ሓበሬታ ክርከብ ይክኣል’ዩ። ሓደ ሰብ፡ ‘’መበቆል ዓድኻ ኣበይ’ዩ? ተባሂሉ እንተ ተሓቲቱ። ‘’ማዕረባ’’ ኢሉ ክምልስ ይኽእል’ዩ። ማዕረባ እንታይ ማለት’ዩ? ስለምናታይ ማዕረባ ተባሂሉ?( መእሪብ፡ ናይቶም ኣብቲ ከባቢ ዝነበሩ ጥንታዉያን ተቐማጦ ከተማ ኔራዶ ትኸዉን?) ነዚ ንምርግጋጽ፡ ኣእማን መጽሓፍቲ ምድህሳስ ከድሊ’ዩ። ምጽዋዕ፡ ካላኣይ ስማ ባጽዕ’ዩ። እዛ ወደባዊት ከተማ ስለምንታይ ክልተ ኣስማት ተዋሂብዋ? ሩባ መረብ ስለምንታይ መረብ ተባሂሉ? ናይ ኩሉ ኣከባቢ ስም፡ እንተ ብቐጥታ እንተ ብተዘዋዋሪ መበገሲ ታሪኽ ስለ ዘሎዎ ምስዚ ወለዶ’ዚ ምትእስሳር ኣሎዎ። ኤርትራ፡ ብጥንታዊ ቅርስታት ዝተኸበት ሃገር ምኻና ንምፍላጥ ብዙሕ መጽናዕቲ ምግባር ዘድሊ ኣይኮነን። እንተኾነ ግና፡ መጻኢ ወለዶ ብዝርዝር ከይፈለጦም እኹላት መጽሓፍቲ ኣይተዳለዉልን። ብዘይካ’ዚ፡ ሓላፍነት ተሰሚዕዎም ንመጻኢ ወለዶ ታሪኽ ክስንዱ ዝኽእሉ ጸሓፍቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎዉ ኣይመስለንን። እቲ ምኽንያት ብዝግባእ ክጽናዕ ኣሎዎ።

ኤርትራዉያን ኣንበብቲ ድዮም?

ቀልጢፍካ መልሲ ክትህበሉ ምሒር ኣጸጋሚ’ዩ። ምናልባሽ፡ ‘’ኣይኮኑን’’ ወይ ድማ ‘’እዮም’’ ክባሃል ይካኣል ይኸዉን። ካብ ክልቲኡ ሓዲኡ እንተ ኾይኑ እቲ መልሲ፡ መልሲ ክኸዉን ኣይክእልን’ዩ። ብዝሒ ህዝቢ ኤርትራ ክሳዕ ሕጂ ብመንግቲ’ካ እንተ ዘይተገልጸ፡ ልዕሊ ኣርባዕተ ሚልዮን ምኻኑ ግና ይግመት። መርበብ ሓበሬታ ሲ.ኣይ.አ፡ 5.7 ሚልዮን ይበጽሕ ኢሉ ኣስፊሩዎ’ሎ። ካብዚ ኣሃዝ’ዚ፡ እቲ ክጽሕፍን ከንብብን ዝኽእል ልዕሊ 70% ምኻኑ ይእመን። ኮይኑ ግና፡ ኣብዚ እዋን’ዚ ኣብ ኤርትራ እታ ብልጽቲ እትባሃል መጽሓፍ ልዕሊ ዕስራ ሽሕ ቅዳሕ ክትሽየጥ ኣይከኣለትን።

ኣብ ኤርትራ፡ ዋጋ መጽሓፍቲ ክቡር ስለ ዝኾነ ልዕሊ ዓቅሚ ምግዛእ ናይ ኣንበብቲ’ዩ። ኮይኑ ግና ነዚ ከም ምኽንያት ከይትቅበሎ ዝሕብሩ ነጥብታት ኣለዉ።

ኮይኑ ግን ነዚ ከም ምኽንያት ከይትቅበሎ ዝሕብሩ ነጥብታት ኣለዉ። ክብሪ ዋጋታት ኣብ መጽሓፍቲ ጥራይ ኣይኮነን። ዋጋ ሓደ መጽሓፍ ምስ ቢራ ምስ ዝነጻጸር፡ ናይ ድለት ጉዳይ ደኣ’ምበር ክቡር ከም ዘይኮነ ክትግንዘቦ ይካኣል። 32 ዝገጻ መጽሔት ‘’ ሕዝብን ፖሊስን’’፡ ዋጋኣ ዓሰርተ ናቅፋ’ዩ። ኣብ ክልተ መዓልቲ ድማ ዕስራ ሽሕ ቅዳሕ ተሸይጡ ይወዳእ። ኣብ ሓምሳታት ትሕተም ዝነበረት ሰሙናዊት ጋዜጣ ‘’ዘመን’’፡ ህዝቢ ፖሎቲካዊ ኣፍልጥኡ ኣብ ምዕባይ ትሕግዞ ስለ ዝነበረት ብርክት ዝበሉ ዓማዊል ኔሮማ። ናይ ዶክተር ክብርኣብ ፍረን መስፍን ገብረህይወት መጽሓፍቲ፡ ኣብ ዕዳጋ ሃሰዉ ኢልካ ክትረኽቦም ኣይትኽእልን ኢኻ። (ሓቂ’ዩ፡ ኣጸሓሕፋኦም ከም ናይ ስድኒ ሼልደን ነቲ ናይ ንባብ ልምዲ ዘይብሉ ሕብረተሰብ ዝምስጡ’ዮም። እዚ ቅዲ፡ ናይ ንባብ ባህሊ ስለ ዘስርጽ ኣመና ሓጋዚ’ዩ።)

ብተመሳሳሊ ቅድሚ ኩናት ኢትዮ-ኤርትራ ምዉላዕ፡ ‘’ቆንጆዉቹ’’( ቀጥታዊ ትርጉሙ- እቶም ጽቡቃት) ዘርእስታ ልቢ-ወለድ ኣምሓርኛ፡ ኣብ ኣስመራ ጥራይ ኣብ ዉሽጢ ሰለስተ መዓልቲ ልዕሊ 5000 ቅዳሕ ተሸይጣ ከም እተወደአት እፈልጥ። ብኣለምሰገድ ተስፋይ እተጻሕፈት ‘’ኣይንፋላለ’’ ዘርእስታ ናይ ታሪኽ መጽሓፍ፡ ዕስራ ሽሕ ቅዳሕ ተሸይጣ ተወዲኣ። ሳልሳይ ሕታም ኣብ ምዉጻእ ከምእትርከብ’ዉን ሰሚዐ። ብኤርምያስ ሰለሞን ዝብሃል ዘይቕዩድ ጋዜጣኛ(Freelancer) እተጻሕፈት ‘’እሰይ’’ ዘርእስታ ናይ ቆልዑ መጽሓፍ፡ ኣብ ዉሽጢ ሒደት መዓልታት ካብ ዕዳጋ ከም እተሰወረት ሓበሬታ ኣሎኒ። ‘’ባህላዊ ጉዳያት’’ ዘሕተማ 12 ሓጸርቲ ዛንታታት ዝሓዘት መጽሓፍ፡ ልዕሊ ዓሰርተ ሽሕ ቅዳሕ ተሸይጡ ከምዝተወደአ’ዉን ሓቤረታ ኣሎኒ። ብኣንጻሩ፡ ሰለስተ ሽሕ ቅዳሕ ኣብ ዉሽጢ ሓሙሽተ ዓመት ሸይጦም ክዉድእዎ ዘይከኣሉ ብብዝሒ ኣሎዉ። እዚ ነቶም ብትግርኛን ዓረበኛን ዘንብቡ ንጠቅስ ስለ ዘለና’ዩ። ብኻልኦት ቃንቃታት ኤርትራ ዝተጻሕፋ መጽሓፍቲ ክሕተሙ ዝጀመሩ ድሕሪ 1991’ዩ። ንሱ’ኸ ከመይ ይመስል? ምርኣዩ ኣገዳሲ’ዩ?

ሓደ ቓንቓ፡ ማዕርነቱ ተሓልዩሉ ከም ዝሰፍሕን ዝዓብን ክትገብር ግዜ ዝወስድ ነዊሕ መስርሕ’ዩ። ዕድመ ሓደ ወለዶ’ዉን ክወስድ ይኽእል’ዩ። ሓደ መዝገበ-ቃላት ንምስዳእ ነዊሕ ዓመታት ዝወስድ እንተ ኾይኑ፡ ንሓንቲ ሓዳስ ሃገር’ዉን ኣብታ ሃገር ብዛዕባ ዝፈረዩ ናይ ስነ-ጽሑፍ ስራሓት ንምግምጋም ዕስራ ዓመት እምብዛ ሓጺር ግዜ ክኸዉን ይኽእል’ዩ።

ህዝቢ ኤርትራ፡ ናይ ፍልጠት ጽምኢ ከም ዘለዎ ይፍለጥ። ጽምኡ ዘርዉየሉ መጽሓፍቲ ግና የድልዮ’ዩ። ጸሓፍቲ፡ ህዝቢ እንታይ ዓይነት መጽሓፍ ከንብብ ይደልዩ ጥራይ እናበልካ ኩሉ ግዜ ክትጽሕፍ ተመራጺ ኣይኮነን። ጸሓፍቲ፡ ኣመቲ ወይ ድማ ሓበርቲ ክኾኑ ይግባእ። መጽሓፍ ዝላዓለ ምንጪ ንቅሓት ስለዝኾነ ዝበለጸ ብልጫ ኣልዎ። መብዛሕትኡ ተለቪዥን ስለ ዝካታተል፡ ኣብ ተለቪዥን ዝግበሩ መዋዕዋዓትር ምስ ምዝርጋሕ መጽሓፍቲ ናይ ቀረባ ርክብ ክህልዎ ሓጋዚ’ዩ። ነዚ ንምርግጋጽ ብርግጽ ሓደ ንእሽቶ መጽናዕቲ ምግባር ከድልዩ’ዩ።

ሆላንዳውያን፡ ብምንባብ ካብ ዝፍለጡ ህዝብታት ሓደ’ዮም። ኣብ ሆላንድ፡ ዓመታዊ ልዕሊ 34 ሽሕ ሓደስቲ መጽሓፍቲ ይሕተሙ። ግብጺ ብገምጋም ልዕሊ 2000 ሓደስቲ መጽሓፍቲ ከተሕትም ከላ፡ እታ 4.9 ሚልዮን ህዝቢ ዘሎዋ ነርወይ ድማ ን800 ሰብ፡ ሓደ ላይብረሪ ሃኒጻ ትርከብ። ኣብ ኤርትራ፡ ቤት መጽሓፍቲ ዳርጋ የለን ክባሃል ይከኣል። ብዝኾነ ናይ ንባብ ባህሊን ሕትመት መጽሓፍትን ንምንጽጻር ክሳዕ ሆላንድን ግብጽን ምኻድ ኣይድልይን’ዩ። ኢትዮጲያ ኣብ ዝሓሸ ኩነታት ትርከብ። ኣብታ ሃገር፡ ብገምጋም ዓመታዊ 240 ሓደስቲ መጽሓፍቲ ይሕተሙ። ኣብ ኤርትራ ድማ 106 ሓደስቲ መጽሓፍቲ ከም ዝሕተሙ መጽናዕትታት ይሕብሩ።

ብዘለኒ ሓፈሻዊ ገምጋም፡ ኣብ ኤርትራ ካብ ምንባብ መጽሓፍ ንላዕሊ፡ ሰብ ዝያዳ ናብ ደርፊ ምስማዕ ዘድህብ ይመስለኒ። ንሓደ መንእሰይ ጸዊዕኩም፡ ‘’እስቲፋኖስ ገብረሚካኤል መን’ዩ?’’ ኢልኩም እንተ ትሓትዎ፡ ክምልሰልኩም ግዜ ምወሰደሉ። ‘’ቆርጫጭ መን’።ዩ?’’ እንተ ትብሉዎ ግና፡ እናደረፈ ምተወዛወዘልኩም። ንቆርጫጭ ወይ ድማ ጣኒቆ ምፍላጥ ሓጥያት ኣይኮነን። ‘’ሮዛን ሴሌን ዘርእስታ ክልተ ክፋላት ልቢ-ወለድ ንዝደረሰ ደራሲ ዘይምፍላጥ ግና ናይ ሚዛን ጸገም ከምዘሎ ዝሕብር’ዩ።

ናብ ቆሓይቶ ከይደ ሓንቲ ተደቢና ዘይተፋሓረት ከተማ ከም ዘላ ክርዳእ ክኢለ። እዛ ተቀቢራ ዘላ ከተማ ምስ ተፋሕረት ኣብ ከርሳ እንታይ ክርከብ ከም ዝከኣል ኣቀዲምካ ኣይከኣልን’ዩ። ምናልባሽ ካብቲ ዝርከብ ጥንታዊ ቅርስታት ንላዕሊ ናይ ታሪኽ ጭብጥታት ይርከቡ ይኾኑ። ካብዚ ድማ ግዝፍ ዝበሉ መጽሓፍቲ ክንረክብ ንኽእል ንኸዉን። ቆሓይቶ ኣብ ዝበጻሕኩሉ እዋን፡ እቲ ምሳይ ዝተጋዓዘ ክኢላ ስነ-ጥንቲ( ኣርኪኢሎጂስት)፡ ነቲ ባይታ ብእግሩ እናደግደገ ከም ከበሮ ዝሃምም ድምጺ ኣስሚዑኒ። እቲ ድምጺ፡ ኣብቲ ትሕተ ባይታ ዝተደፍነ ኣባይቲ ከም ዘሎ ዝሕብር ምልክት’ዩ። ኣብቲ እዋን’ቲ ንኸተማ ቆሓይቶ ዝደኮኑ ጥንታዉያን ሰባት፡ ትኽ ዝበለ መስመር ክስእሉ ክኢሎም ኔሮም’ዮም። ኣብቲ እዋን’ቲ ዝነበረ ጥበብ ብዝፈቀደሎም መሰረት ድማ፡ ታሪኽ ጽሒፎም ክሓልፉ ፈቲኖም’ዮም። ሓቂ’ዩ፡ ዘልኣለም ተካ፡ ፒተር ማቲዉ ኩርቲስን ተሓባቢሮም ንጥንታዊት ኤርትራ ዝደህሰሰ ኣርኪዮሎጂያዊ ስራሕ ተሰሪሖም’ዮም። እታ መጽሓፍ ግና ኣብ ኢድ ኤርትራዉያን ኣንበብቲ ኣይበጽሐትን። ከም እትሓትመት’ካ እንተ ተሰምዐ፡ ዝበዘሐ ኣንባቢ ግና ንሓንቲ መጽሓፍ 50 ዶላር ኣመሪካ ሂቡ ክገዝእ ዓቅሚ የብሉን። ብሰሪ ጽባቀ ቓንቓኡ፡ ኣቀራርባኡን ዋጋኡን ኣብ ኢድ ዝበዘሐ ኣንባቢ ዘይከኣለ መጽሓፍ፡ ንግዜኡ’ዉን እንተኾነ ከም ዝባኸነ’ዩ ዝቁጸር። መጻኢ ወለዶ ክጥቀመሉ ይኽእል’ዩ ኢልካ ግና ተስፋ ትገብር።

ኤርትራዉያን ብባሕርን ታሪኽን ዝተኸቡ’ዮም። ኮይኑ ግና ንኽልቲኡ ገና ኣይተጠቀመሉን!’’ ዝብል ጽሑፍ ከም ዘንበብኩ ትዝ ይብለኒ። ከምቲ ዓሳታት ቀይሕ ባሕሪ ብሓርነት ዝነብሩ ዘለዉ፡ ከምኡ ድማ ታሪኽ ኤርትራ ኣብ ዉሽጢ ኣገልግል ምግባር የድሊ። እቲ ምንታይ፡ ናብቲ ኮፍ ኢልካሉ ዘለኻ ኩርሲ ዝመጽእ ታሪኽ የለን። ሕሉፍ ታሪኽ፡ ከም ምፍሓር ወርቂ ብከቢድ ዕዮ ዝርከብ ክቡርን ብርቅን ነገር’ዩ። መስዋእቲ’ዉን ክሓትት ይኽእል’ዩ። ከምኡ ስለ ዝኾነ፡ ከቢድ ጻዕሪ ሓሊፍዎም ዝተሰርሑ ስርሓት ናይቶም ኣንበብቲ ናይ ምፍጣር ዓቅሚ ኣሎዎም።

ኣብ ኣስመራ ብሸነኽ ሰመናዊ ምብራቅን፡ ፍልፍል ሰሎሙናን ፍሸይ ምራራን ዝባሃል ሕዙእ ከባቢ ኣሎ። ኣብቲ ከባቢ ዝጽወርድ ግመ ክሳብ ኣማዞን’ዩ ዝዝራጋሕ። ኣብ ወርሒ የካቲት ዕፍን ኣብ ዝብለሉ እዋን በቲ መገዲ ተጋዒዘ ኔረ። ለመም እናበልና ወረድና። ሰዓት ምሉእካ እንተ ወሰደልና፡ መሬት ዕፍን ኢሉ ስለ ዝነበረ ግና ዋላ ሓንቲ ክንርእይ ኣይከኣልናን። ሕልፍ-ሕልፍ ኢልካ ግና፡ ነዊሕ ኣቅርንተን ዓጋዘን፡ ካብቲ ዱር ናብ መገዲ እናወጻ ተመሊሰን ናብቲ ጫካ፡ ይኣትዋ ነበራ።

ነቲ ምሳይ ዝነበረ ሰብ፡

‘’ፍሸይ ምራራ ማለት እንታይ ማለት’ዩ?’’ ኢለ ሓተትኩዎ።

እናሳሓቂ፡

‘’ሽም ከባቢ!’’ ኢሉ መለሸለይ።

‘’ማለተይ ስለምንታይ ፍሸይ ምራራ ተባሂሉ?’’ ሕቶይ እናዋሕኩ።

‘’ኣነ ንባዕለይ ስለምንታይ ቴዎድሮስ ተባሂለ ኣይፈልጥን’የ፡’’ ኢሉ ተዋዘየ።

ሓቁ’ዩ፡ ኣብ ጥቅኡ ዝንበብ መጽሓፍቲ የለን።

‘’ምራራ’’ ተባሂሉ ዝፍለጥ ቀቢላ ኣብቲ ዉሽጢ’ቲ ዱር ሰፊሩ ከም ዝነበረ ንምፍላጥ ብርክት ዝበሉ መጽሓፍቲ ክትገናጽል ናይ ግድን’ዩ። ደቂ ደቆም ነዞም ሕጂ ብህይወት ይህሉውዶ ይኾኑ? ከምዚ ዓይነት ገል ክፋል ሓበሬታት፡ ንደረስቲ ግሩም መበገሲ ሓሳባት’ዮም። ነዚ ከባቢ፡ ወተሃደራት ደርግ’ ‘’ኮቦርታ ሻዕብያ’’ ይብሉዎ ከም ዝነበሩ ጀነረላት ደርግ ካብ ዝጸሓፍዎ መጽሓፍ ኣንቢበዮ ኣሎኹ። ‘’ተጋደልቲ ሻዕብያ፡ ኣብቲ ዉሽጢ’ቲ ግመ ተመሳሲሎም ሃንደበታዊ መጥቃዕቲ ይኸፍቱልና ኔሮም፡’’ ኢሎም ኣስፊሮሞ ይርከቡ።

ታሪኽ ንምፍላጥ፡ ምንባብን ምምርማርን እምብዛ ዘሐጉስ ንጥፈት ይመስለኒ። ኣብ ኤርትራ፡ ብኣሻሓት ዝግመት ዘደንጹ ታሪኽ ኣብ ፈቀዶ ስንጭሮታት ተቀቢሩ’ሎ። ፍሒርካዮም’ዉን ዝዉድኡ ኣይኮኑን። ናብ ጎቦታት ናቅፋ ከይደ ኔረ። በአሉ ግርማ ኣብታ ‘’ኦሮማይ’’ዘርእስታ መጽሓፉ ዝገለጾ ቦታታት ኩሉ ብእግረይ በጺሐዮ። በአሉ ግርማ ነቢይ’ዩ ኔሩ። ጉዳይ ኤርትራ ከም ዘብቀዐ ዝተረደኦ፡ ሻዕብያ ገና ኣብ ታባታት ናቅፋ ዓሪዳ ከላ’ዩ። እዚ ደራሲ፡ ነቲ ዝኣመነሉ ብምጽሓፉ ኩቡር ህይወቱ ከፊሉ። ኣብዚ ከቢድ ኩናትን ምትሕንናቅ ዝተኻየደሉ ዕርድታት ናቅፋ ክኸይድ ከለኹ፡ ጢጥ ዝመስል ጻዕዳ ዓጽሚ ወዲቁ ስለ ዝረኣኹ ኢደይ ሰዲደ ኣልዓልኩዎ። ዓጽሚ እግሪ ናይ ሓደ ሰብ’ዩ። ‘’እዚ ብኢደይ ሒዘዮ ዘለኹ ዓጽሚ፡ ዘይተጻሕፈ ታሪኽ ኣፍሪቃዉያን’ዩ’’ ድማ በልኩ ንብሕተይ። ሰብ ኣብ ዕርድታት ናቅፋ ክበጽሕ ዕድል እንተ ዘይረኸበ፡ ናይ ናቅፋ ስእላዊ ትረኻ ካብ መጽሓፍትሪ ክረኽቦ ግና ምተገበአ። እናሳዕ፡

‘’ብዛዕባ ኤርትራ ዋላ ሓንቲ ኣይተጻሓፈን፡’’ እብል ስለ ዘለኹ ገሪሙኩም ይህሉ።

ግደ ሓቂ ሒደት ዘይባሃል መጽሓፍቲ፡ ብብዓል ኣለምሰገድ ተስፋይ፡ Dann Connel፡ ሰሎምን ድራር፡ James Firebrace and Stuart Holland: ሩት ኢዮብ፡ ሚሼል ሮንግ፡ ተኸስተ ፍቃዱ፡ በረኸት ሃብተስላሰ፡ ዘወደ ረታ፡ Roy Pateman ዝኣመሰሉ ጸሓፍቲ ክጽሓፍ ተፈቲኑ’ዩ። ልዕሊ ሚእቲ መጽሓፍቲ’ዉን ክንጠቅስ ንኽእል ኢና። ‘’Jorney from Nacfa to Nacfa’’ ከምኡ’ዉን ‘’ክልተ ‘’ክልተ ቅነ ኣብ ድፋዓት’’(Two weeks in the trenches) ዝብላ ክልተ መጽሓፍቲ ካብተን ክንበባ ዘለወን’የን። ‘’ልዕሊ ሚእቲ መጽሓፍቲ’’ ክንብል ከለና። ንኸም ‘’Ciao Asmara’’ ዛኣመሰላ ትሕዝቶ ኣልቦ መጽሓፍቲ ሓዊስካ ማለት’ዩ። እተን ክንበባ ኣለወን ዝባሃላ መጽሓፍቲ፡ መብዛሕትአን ኣብ ኢድ’ቲ ብዓል ታሪኽ ኣይበጽሓን። ካልእ እዋን ይበጽሓ ዶ ይኾና? ‘’Even the Stones are Burning’’(ቀጥታዊ ትርጉሙ- ኣኻዉሕ ከይተረፉ ተቃጺሎም) ዘርእስታ ብጋዜጠኛ Roy Pateman ዝተጻሕፈት መጽሓፍ፡ ካብታ ተሓቲማ ዝወጻኣትላ ዕለት ንጽባሒቱ ብትግርኛ ተተርጉማ ክትዝርጋሕ ምተገበአ። ብዛዕባ’ዚ፡ ንሓደ ኣብ ትርፊ ግዜኡ ናይ ትርጉም ስራሕ ዝሰርሕ ፈታዊየይ ምስ ኣካፈልኩዎ፡

‘’መን ዘንብብ ኣሎ’ሞ?’’ ኢሉ ግዲ ከይገበረ መንኮቡ ሰብሲቡ መሊሱለይ።

ንትንሳኤ ስነ-ጽሑፍ፡ ናይ ትርጉም ስራሕ ንላዕሊ በሊጹ ክቀርብ ይኽእል’ዩ። ህዝቢ ብዝተፈላለየ ቃንቃታት እተጻሕፉ፡ መጽሓፍቲ ከንብብ ስለ ዘይክእል፡ ተርጎምቲ ድልድል ኮይኖም የገልግሉዎ።

ህዝቢ ብሓፈሻ ናይ ንባብ ባህሊ ኣሎዎ ኢልካ ክትግምት ኣይክኣልን’ዩ። ’’የኤርትራ ጉዳይ’’(ጉይይ ኤርትራ)ዘርእስታ ብዘዉዴ ረታ እተጻሕፈት መጽሓፍ፡ ክሳዕ ሕጂ ብትግርኛ ዘይምትርጋማ ግሉሕ ሓደ ኣብነት ናይዚ ድኻም’ዩ። ታሪኽ ኤርትራ ንምፍላጥ፡ ብዘይካ ብኣለምሰገድ ተስፋይ ዝተጻሕፋ መጽሓፍቲ፡ እዛ ብዘዉዴ ረታ እተጻሕፈት መጽሓፍ’ዉን ገዚፍ ኣበርክቶ ዘለዋ ይመስለኒ። ኣንበብቲ እንተ ዓንቢቦም፡ ተርጎምቲ ይታባብዑ’ዮም። ደረስቲ’ዉን ንፈጠራዊ ስራሕ ይተግሁ’ዮም። ክንደይ ሰባት ኢኹም ‘’ወዲ ሓደራ’’ ዘርእስታ መጽሓፍ ዘንበብኩም? ብተኪአ ተስፋይ እተሰናድአ መዝገበ ቃላት ትግርኛ ገዚእኩም ንመንእሰያት ህያብ ዝሃብኩም ክንደይ ትኾኑ? ንኣዝማድኩምን ፈተዉትኹም፡ ክዳንን ጫማን ጥራይ ዘይኮነ መጽሓፍ ገዚእኩም ሰዲድኩምሎምዶ ትፈልጡ?