መም. ኣማረ ወልደስላሴ
ቀዳማይ ክፋል
ግሲ ‘ምዃን’ ብመንጽር ክንዲ ኣስማት ተተንቲኑ እንክራባሕ፡ ከምዘይ ኣብ ካልኦት ልሳናት፡ ንሓድሕዱ ዝተኣሳሰረ ኰይኑ ይርከብ’ዩ። ነዚ ንምርዳእ፡ ክልተ ሰሌዳታት ግሲ ‘ምዃን’ን verb to be ናይ እብግሊዝን ከምኡ’ውን verb etre ናይ ፈረንሳይኛን ተቐሪበን ኣለዋ።
ነተን ሰሌዳታት ቅድሚ ምርኣይና ግን verb to beን etreን ብውጹእ መገዲ እንክራባሑ፡ ትግርኛዊ ‘ምዃን’ ግን ውጹእነት ከም ዝጐድሎ፡ ማለት፡ ገለ ጸሓፍቲ ኢየ፡ ኢዩ ኢያ…ምባል እንክመርጹ፡ ገለ ድማ እየ፡ እዩ እያ…ምባል ከም ዝሰልጦም ምዝካር ኣድላዪ’ዩ።
እዘን ኣብ ታሕቲ ቀሪበን ዘለዋ ሰሌዳታት ካብቲ ልሙድ መገዲ ብዝፍለ ኣቀራርባ ተሰሪዐን ኣለዋ። እዚ ኣቀራርበአን ዝተመርጸ ንትንተና ምእንቲ ክጥዕም’ዩ። ፈለማ ቀሪባ ዘላ ሰሌዳ፡ ንverb to beን etreን ዝሓቘፈት እያ።
እታ ካልአይቲ ንረባሕታ ግሲ ምዃን ተንቲና ኣላ። ኣብኣ እንዳ ‘ይ’ ዘለውአን ረባሕታታት ብሓደ እተን እንዳ ‘ይ’ ዘይብለን ድማ ንበይነን ተሰሪዐን ኣለዋ።
I am
you, we, they are
he,she, it is
je suis
tu, elle, Il,vous est
nous somme
ኣማረጺ ‘ኢ’ ኣማራጺ ‘እ’
ኣነ ኢየ
ንሳተን ኢየን
ንሰን ኢየን
ንሱ ዩ
ንሳ እያ
ንሶም እዮም
ንሳቶም እዮም
ንሕና ኢና
ንስኻትኩም ኢኹም
ንስኹም ኢኹም
ንስኺ ኢኺ
ንስኽን ኢኽን
ንስኻትክን ኢኽን
ንስኻ ኢኻ
ኣነ እየ
ንሳተን እየን
ንሰን እየን
ንሱ እዩ
ንሳ እያ
ንሶም እዮም
ንሳቶም እዮም
ንሕና ኢና
ንስኻትኩም ኢኹም
ንስኹም ኢኹም
ንስኺ ኢኺ
ንስኽን ኢኽን
ንስኻትክን ኢኹም
ንስኻ ኢኻ
እዘን ሰሌዳታት እንክጽንዓ፥ ኣብ እንግሊዝኛን ፈረንሳይኛን ንረባሕታታት፡ am, are, is, suis, est, somme ዘራኽብ ረቛሒ እንክስኣን፡ ረባሕታታት ትግርኛ ግን፡ ብፍላይ ከኣ፡ ኢየ፡ ኢየን፥ ኢዩ፥ ኢያ፤ ወይ ድማ እየ፡ እየን፡ እዩ፡ እያን፡ ንሓደሕድ ዘራኸቦም ረቛሒ ከም ዘለወን ግሁድ’ዩ።
መበገሲ ኵሎም ደሃያት፡ ሳድስ ብምዃኑ ረባሕታ verb to be ውጽኢት ‘እም’፡ ‘እር’ን ‘እዝ’ን፡ ertre ድማ ውጽኢት ‘ስውስ’ ‘እስ’ን ‘ስም’ን እንክዀኑ፡ ኵሉም ረባሕታታት ‘ምዃን’ ግን፡ እቲ ናይ መወዳእታ ‘የ’ወይ ‘ዩ’ ወይ ‘ያ’ ዝድርጸጽ ምዃኑ ብምግንዛብ ውጽኢት ‘እይይ ጥራይ’ ኰይኖም ይርከቡ።
ረባሕታታት፡ ኢና፡ ኢኻ፡ ኢኹም፡ ኢኽን ግና ወላኳ ላዕሊ ላዕሊ እንክረኣያ፡ ንሓድሕደን ዝተኣሳሰራ ኣይምሰላ እምበር፡ ደቂቕ ምርምር እንክካየደለን ግን፡ ንሳተን’ውን ንሓድሕደን ዝተኣሳሰራ እየን። እዚ ሓሳብዚ ኣብ ታሕቲ ክበርህ’ዩ።
ብተወሳኺ፡ ከምዘይ ኣብ ካልኦት ልሳናት፡ ረባሕታ ግሲ ምዃን ምስ ረባሕታ ግሲታት ተሳንዩ ዝኸይድ ብምዃኑ ነቲ ፍሉይ ዝበሃል ባህሪኡ የድምቖ’ዩ። እዚ ካብ ብመግለጺ ብኣብነት እንክቕርብ ስለ ዝበርህ፡ እዚ ዝስዕብ ኣብነት ተኣንጊዱ ኣሎ።
ኣብነት፡
ሰትየ ኢ/እየ፡ ሰትዩ ኢ/እዩ፡ ሰትያ ኢ/እያ… ርእየ ኢ/እየ፡ ርእዩ ኢ/እዩ፡ ርእያ ኢ/እያ፡… ኣብዘን ዝቐረባ ኣብነታት ትየ ምስ ኢ/እየ፡ ትዩ ምስ ኢ/እዩ፡ ትያ ምስ ኢ/እያ ተሳንዩ ከም ዘሎ ይረአ ኣሎ። እዚ ፍሉይ ባህሪዚ፡ ኣብ ትግርኛ እምበር ኣብ እንግሊዝኛን ፈረንሳይኛን ኣይርከብን።
ረባሕታ ግሲ ምዃን፡ ሊቅ ተጣቢቡ ዘካወኖ ብዝመስል መገዲ ንሓድሕዱ ስለ ዝተኣሳሰረ ከም ብልጫ ይውሰድ’ዩ። ይዅን እምበር፡ ውጹእነት ምጕዳሉን ንነዊሕ ግዜ ኣካታዒ ኰይኑ ምጽናሑን ድኽመት ስለ ዝዀነ ብመርትዖ ዝተሰነየ ፍታሕ ክናደየሉ ግድን እዩ።
ብዘይካዚ፡ እዚ ረባሕታዚ ከምዘይ ረባሕታ ካልኦት ልሳናት፡ ከም እምነ-ኵርናዕ ተሓሲቡ፡ ሓያሎ መምርሒታት ክህንጸጸሉን ግድላት ክፍትሐሉን ከም ዝኽእል ዘመልክት ሓበሬታ ስለ ዘለዎ፡ ውጹእነት ንኽረክብ ዓሚቝ ምርምር ምክያድ ግዜኡ ዝጠልቦ ዕማም ምዃኑ ግሁድ’ዩ።
ይቕጽል . . . . . .
