መኮነን ተስፋይ
ኣብዚ ዘለናዮ ዘመን፡ ዘመነ ሓበሬታ፡ ዓለምና ናብ ቁሸት እናተቐየረት’ያ ትኸይድ ዘላ። እዚ ከኣ ኢንተርነት ዝፈጠሮ ምዕባለን ምስኡ ዝተኣሳሰር ምህዞታትን ብዙሕ ክንዕዘብ ንኽእል ኣለና። ኣብዚ ሕጂ እዋን ወዲ ሰብ ንሓበሬታ ልዕሊ መግቢ ክሃርፎን ክመገቦን ምርኣይ ልሙድ’ዩ ኮይኑ ዘሎ። ሓበሬታ ምምጋብ ጽቡቕን ሓጋዝን’ዩ፡ ከምኡ ስለዝኾነ’ዩ ከኣ “ሓበሬታ ሓይሊ’ዩ” ከበሃል ንሰምዕ። ይኹን እምበር ኩሉ ሓበሬታት ሓይሊ ኮይኑ ንቕድሚት ይደኣፍካ ማለት ኣይኮነን። ንድሕሪት ዝጎቱ ሽሕን ሓደን ሓበሬታት ከኣ ኣለው። ኣብ ዝተፈላለየ ኣጋጣሚታት ኣብ ማሕበራዊ መራኸቢ ብሕልፊ ኣብ ፌስቡክ ሼር ዝግበሩ ቪድዮታትን ዜናታትን ማእለያ የብሎምን። ዜናታት ተኣመንቲ ክኾኑ፡ ጽሑፋት ተቐባልነት ክህልዎም ብስእሊ ክሰነዩ ናይ ግድን’ዩ። ኣብዚ’ዩ ከኣ ዝመጽእ እቲ ጸገም። ገለ ሰባት መሰነይታ ስእሊ ካብ ዘይምርካብ ኣንባቢ እምንቲ ክቕበሎ ናይ ካልእ ከባቢ ስእሊ ከም መሰነይታ ይቐርብ’ዩ። እቲ ዜና ንግዚኡ ተቐባልነት ክህልዎ ይኽእል’ዩ ዳሕራይ ምስ ተፈልጠ ግን ዕንወቱ ቀሊል ኣይከውንን። ድሕሪኡ ከኣ ኣንባቢ ነቲ ማዕከን ዜና ክኣምኖ ዘለዎ ተኽእሎ የውሕዶ። “ክሰርቀኒ ዝረኣኹዎስ ክመልሰለይ ነይ ኣምኖ” ድዩ ዝበሃል? ገለ ገለ ሰባት ካብ ኣመና ምግራም ዝተላዕለ ብዝሒ ተዓዘብቲ ክረኽቡ ብምባል ንዝተሰነዐ ቪድዮ ብኣድናቖት ሼር ክብልዎ ትዕዘብ ኢኻ። “ዋው ክንድዚ ዝቑመቱ ገበል ተረኺቡ” “ዋው ኣብ ከምዚ ሃገር ጓል ናብ ገበል ተቐይራ” እናበሉ ከኣ ኣሚኖም ከድነቑ ትዕዘብ። ሕሉፍ ሓሊፉዎም ኣብ ቻይና ሰባት ተጠቢሖም ከም ስጋ ክሽየጡ ተረኺቦም ተባሂሉ ገለ’ውን ስጋ ሰብ ከም ሰርዲን ኣብ ኣፍሪቃ ይሽየጥ ኣሎ ተባሂሉ ዕዳጋ ብዙሓት ሰባት ኣበላሽዮም’ዮም። ካብዚ ዝጠቐስኩዎ፡ ሓቅነት ዘለው ፍጻሜ ክህሉ ይኽእል’ዩ። ብቐዳምነት ክንሓትት ዘለና ግን ምንጪ ካበይ’ዩ። ሎሚ ሎሞ ኣብ ኢንተርነት ብፍላይ ኣብ ዊኪፐድያ ኢንሳክሎፐድያ ዝሰፍር ጽሑፋት ከም መበገስን ገለ ነጥቢ መትሓዝን ደኣ ክጠቕም ይኽእል ይኸውን እምበር ኣብ ኣብያተ ትምህርቲ ኣሜሪካ ካብ ታሕተዋይ ክሳብ ላዕለዋይ ከም ሓደ ምንጪ ሓበሬታ ክትጠቕሶ ተቐባልነት የበሉን (ምኽንያቱ ዊኪፐድያ ብ ኣማኢት ወለንተኛታት ጸሓፍቲ ዝዳሎ መርበብ ሓበሬታ ኮይኑ ሓደ ጸሓፊ ነቲ ናይቲ ሓደ ጸሓፊ ክእርም፡ ከጉድልን ክውስኽን መሰል ኣለዎ ብጀካ’ዚ ነቲ ጽሑፋት መሀብተሚ ዝካየድ መጽናዕትታት ድሩት’ዩ)። ብፍላይ ኣብ ዪኒቨርስታት ከኣ እሞ ሎሚ ሎሚ ዋላ እቲ ብ ዶት ኮም ዝውድእ መርበብ ሓበሬታት ከይተረፈ’ዩ ዘይእመንን ብዙሕ ተቐባልነት ዘይህልዎን ዘሎ። ኣብዚ ሕጂ እዋን ብደቂ ሰባት ከምዚ ዓይነት ምህዞ ተረኺቡ ወይ ከኣ መድሃኒት ናይ ከምዚ ዓይነት ሕማም ተረኺቡ ተባሂሉ ክዘረብ እንከሎ ቀዳምነት ዝሓትዋ ብዛዕብኡ ዝተገብረ መጽናዕቲ ( research) መወከሲ ሃበኒ’ዮም ዝብሉኻ። ወይ ድማ ኣብ ሓደ እሙን ማዕከን ዜና ተፈንዩ እንተኾይኑ የረጋግጹ።
ኣብዚ ሕጂ እዋን ኣብ ኣሜሪካ ሓደ ካብቲ ኣዛራቢ ኮይኑ ዘሎ ጉዳይ ምዕዋት ንፕረዚደንት ኣሜሪካ ሕጹይ ተዋዳዳራይ ዶንላድ ትራምፕ እዩ። ምስ ምዕዋት ዶናልድ ትራምፕ ተተሓሒዙ ዝመጽእ ዘሎ ሓያሎ ነጥብታት ሓደ፡ ብዙሓት ናይ ሓሶት ዜናታት ኣብ ዝተፈላለያ ማሕበራዊ መራኸብቲታት ይዝርጋሕ ምንባሩ’ዩ። እዚ መስርሕ ኮነ ኢልካ ብጋንታ ተወዳዳራይ ዶናልድ ትራምፕ ዝግበር ዝነበረ ዲዩ? ራሻ ኸ ኣብዚ ጉዳይ ኢድ ኣለዎዶ ዝብሉ ሕቶታት ከኣ ኣላዓዒሉ ይርከብ። ብዙኾነ ጉዳይ ምዕዋት ዶላንድ ትራምፕ ንጎኒ ገዲፈ ኣብዚ ኣብጊሰዮ ዘለኹ ኣርእስቲ ገለ ክብል። ሓያሎ ሰባት ነዚ ብዛዕባ ትራምፕ ዝግበር ዝነበረ ናይ ሓሶት ዜና እሞ ድማ መብዛሕትኡ ኣንጻር ሂላሪ ወይ ድማ ደገፍ ትራምፕ ኮነ ኢልካ ዲዩ ዋላስ ካልኦት ሰባት ነቲ መስርሕ ዜና ዝረብሕሉ ኣለው ብምባል ሕቶ ኣልዒሎም መጽናዕቲ ኣብ ዘካየዱሉ እዋን ካብ ኣሜሪካ ወጻኢ ኣብ ኣውሮጳ ኣብ ሓንቲ ካብ ሃገራት ባልካን ናይ ቅድም ግዝኣት ዮጎዝላቭያ ዝነበረት መቆደንያ ኣብ ሓንቲ ካብ 50 ሽሕ ዘይበዝሕ ህዝቢ ኣብ ዝርከባ ንእሽቶ ከተማ ብዛዕባ ፕረዚደንታዊ ምርጫ ኣሜሪካ ዝዛረባ ልዕሊ 140 መርበብ ሓበሬታታት ክረኽቡ ከኣሉ። እቶም ነቲ መጽናዕቲ ዘካየዱ ሰባት ዳርጋ ብምሉኦም ወነንቲ እተን መርበብ ሓበሬታታት ትሕቲ ዕድመ መንእሰያት ኮይኖም’ዮም ጸኒሖም።
እዛ ካብ ኣሜሪካ ልዕሊ 10 ሽሕ ኪሜ ርሒቓ ትርከብ ንእሽቶ ከተማ ቨለን በዞም ናይ ፓለቲካ መርበብ ሓበሬታ ዘካይዱ መንእሰናት ምዕልቕላቓ ዘየገርም ኣይኮነን። ኣብ ሓንቲ worldPoliticus.com ዝስማ መርበብ ሓበሬታ ንኣብነት
“ጸሎትኩም ሰሚሩልኩም’ዩ!” ዝብል ኣርእስተ ዜና ሒዛ ካብ ዝወጸት ጽሕፍቲ
“እዚ ናይ መዋእልና ዝዓበየ ዜና’ዩ እቲ ስሙ ክጠቅስ ዘይደለየ ኣባል ኤፍቢኣይ ሂላሪ ክሊንተን ኣብ 2017 ዓም በቲ ዝገበረቶ ናይ ኢመይል ገበን ክትእሰር ከም ዝኾነት ሓቢሩ። ዝብል ዜና ምስ ኣቕረበት እቶም ነዚን ወዲ ከምዚን ሓቂ ክኾነሎም ዝምነዩ ዝነበሩ ደገፍቲ ዶናልድ ትራምፕ ሓጎሶም ክቆጻጸርዎ ኣይከኣሉን። በዚ ምኽንያት ከኣ ነቶም መሰረት ዘይብሉ ዜና ምሂዞም ዘቕርቡ ዝነበሩ ቆልዑ ባልካን ሽሻያም ክኸፍቱሎም ኣብ ፌስቡክ ልዕሊ 140,000 ሼር ብምባል ካብኡ ዘይውሕድ ከኣ ርእይቶታትን ላይክን ኣውሓዙ። እዚ ሼርን ላይክን ናይ ደገፍቲ ትራምፕ ንቖልዑ ባልካን ኣብ ሕዛእቲ ከም ዘእተኻዮ ብዕራይ’ዩ ኮይኑሎም። እተን worldPolitics.com : USConservativetoday.com : DonaldTrumpNews.co : USAdailyPolitics.com. ዝብላን ካልኦትን መርበብ ሓበሬታትን ናብቶም ዓቃባውያንን ደገፍቲ ትራምፕን ዝዓለመ ጽሑፋት ኣብ ምዝርጋሕ ጽዑቕ ስራሕ ረኺበን ነበራ።
ነዘን መርበብ ሓበሬታት ዘካይዱ ቆልዑ ባልካን ከም ዝበልዎ ብዛዕባ ዶናልድ ትራምፕ ዘገድሶም ኣይኮነን። ንሶም ዘገድሶም ቁጠባዊ ረብሐኦም’ዩ። ናይ ስታስቲክስ ሓበሬታ ከም ዘመልክቶ ፌስቡክ ተጠቒሞም ናብ ርኦም ዝመርሑ ሰባት እቶም ካብ ኣሜሪካ ወጻኢ ዝነብሩ ምስ’ቶም ኣብ ውሽጢ ኣሜሪካ ዝነበሩ ከተወዳደሮም እንከለኻ ብኣርባዕተ ዕጽፊ ይበዝሑ። ኣብ ነፍሲ ወከፍ ምጥዋቕ ናይ መርበብ ሓበሬታ፡ ናይ ዕዳጋ መወዓውዒ እትርከብ ሓንቲ ሳንቲም ነዞም ቆልዑ ባልካን ብዝሒ በጻሕቲ ረኺቦም ብርክት ዝበለ ገንዘብ ንኸኻዕብቱ ቀንዲ ዝገብርዎ ዝነበሩ ነቲ ዝፈብረኽዎ ዜና ኣብ ፌስቡክ ምጥቃዕ ነበረ። ሓደ ካብቶም ኣዳለውቲ መርበብ ሓበሬታ ቆልዑ ባልካን ተማሃራይ ዩኒቨርሲቲ ኮይኑ ስሙ ክዕቀበሉ ድሕሪ ምሕታት ከምዚ ይብል
“እወ፡ እቲ ኣብ መርበብ ሓበሬታ ነውጽኦ ዜና ሕማቕ’ዩ፡ ሓሶት’ዩ፡ ግሩሃት ሰባት’ውን ናብ ጌጋ ክመርሖም ይኽእል’ዩ፡ እንተኾነ ሰባት ነቲ ነዳልዎ ዜናታት ክጥውቕዎ ኪኢሎም ክንጥቀመሉ ከኣ ኣለና”
ሓንቲ ካብተን ዝበዝሐ ህዝቢ ካብ ኣሜሪካ ሼር ዝበልዋ በዞም ቆልዑ ባልካን ዝተዳለወት ዜና ንኣብነት
ሂላሪ ክሊንተን ኣብ 2013 “ከም በዓል ዶናልድ ትራም ፕ ዝኣመሰሉ ሰባት ንፕረዚደንት ኣሜርካ ክወዳደሩ ኣለዎም እብል ምኽንያቱ ቁኑዓትን ብገንዘብ ዘይድለሉን’ዮም” ከም ዝበለት ዝጠቅስ ነበረ። እዛ ዜና እዚኣ ጥራሕ ብ480,000 ሰባት ሼር ከም ዝተባህለት ይፍለጥ። ካልእ ካብተን ልዕሊ ሓደ ሚልዮን ሼር ዝረኸባ ዓበይቲ ዜናታት ኩለን ሓሶት ኮይነን ርእሰ ሊቃነ ጳጳሶት ካቶሊካዊት ቤተክርስትያን ንዶናልድ ትራምፕ ከም ዝድግፉ፡ ምክትል ዶናልድ ትራምብ ንሚሸል ኦባማ ኣብ ታሪኽ ኣሜሪካ እታ ዝኸፈት በዓልቲ ቤት ፕረዚደንት ከም ዝበሉ፡ ዝብሉ ዜናታትን ካልእን ነበረ። እዚ ናይ ሓሶት ዜናታት ንደገፍቲ ትራምፕ ብምዕሻፍ ምንጪ መኻበዕቲ እቶም ቆልዑ ባልካን ኮነ።
እዞም ቆልዑ ድሕሪ ምዕዋት ዶናልድ ትራምፕ ገና ሕጂውን ስራሕ ዘይዘሓሎም እንተኾነ ግን ብዙሓት ተቓጸጽቲ ዝረኸቡ ይሕብሩ። ነቲ ካብ ጉጊል ኣድሰንስ ዝረኽብዎ ዝነበሩ ገንዘብ ኣብ ምቕጻሉ’ኳ ስክፍታ እንተለዎም ኣብቲ ውዕውዕ ዜናታት ዘቕርቡሉ ዝነበሩ ግዜ ሓደ ወናኒ መርበብ ሓበሬታ ኣብ ወርሒ ክሳብ 5 ሽሕ ዶላር ሓንሳብ ሓንሳብ’ውን ክሳብ 3 ሽሕ ዶላር ኣብ መዓልቲ የእትው ምንባሮም እቲ ኣብ ላዕሊ ቃለ መሕትት ዘካየደ ስሙ ክጠቅስ ዘይደለየ ተማሃራይ ዩንቨርስቲ ሃገረ መቆንደንያ ከተማ ቨለን ይጠቅስ።
